ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΜΑΡΙΟΛΗΣ

Σειρά Δημοσιεύσεων Οικονομικού Τμήματος, Αρ. 71

Στο παρόν αρχείο επισυνάπτονται δύο εργασίες μου «Για τα 200 Χρόνια από τη Γέννηση του Karl Marx». Η κατά σειρά πρώτη έχει τίτλο: «Οι Δύο Μεγάλες Ανακαλύψεις του Karl Marx». Ο τίτλος της δεύτερης είναι: «Ο Μαρξικός Νόμος Κίνησης του Κεφαλαιοκρατικού Τρόπου Παραγωγής». Πραγματεύονται, κατά σειρά, τις «δύο μεγάλες επιστημονικές ανακαλύψεις» του Marx» (F. Engels), και την αναπτυσσομένη στο «Κεφάλαιο» οικονομολογική διερεύνηση. Ο κατάλογος των βιβλιογραφικών αναφορών εκτίθεται στο τέλος του αρχείου.

         Δημοσιεύτηκαν, κατά πρώτον, σε Αφιέρωμα του περιοδικού «Ξενοφών» (τεύχος 3, σσ. 28-52, Ιούνιος 2018) «Για τα 200 Χρόνια από τη Γέννηση του Karl Marx», το οποίο και επιμελήθηκα. Αυτό το Αφιέρωμα συμπεριλαμβάνει δύο εργασίες του Χρήστου Π. Μπαλόγλου με τίτλους: «Η Ένταξη του «Κεφαλαίου» του Karl Marx στην Εξέλιξη της Μαθηματικής Οικονομικής», και «Η Αρχαία Ελληνική Οικονομική Φιλοσοφία στο «Κεφάλαιο» του Karl Marx». Πραγματεύονται, κατά σειρά, τα ζητήματα του τρόπου ένταξης του «Κεφαλαίου» στην ιστορική εξέλιξη της Μαθηματικής Οικονομικής, και των σχέσεων αυτού του έργου με την αρχαία ελληνική οικονομική φιλοσοφία.

         Αυτές οι τέσσερις εργασίες ανασυνθέσουν, βάσει συγχρόνων μέτρων και σταθμών, μία συνολική εικόνα του έργου του Marx αλλά και της ιδιαίτερης συμβολής του στην Οικονομική Επιστήμη. Ως εκ τούτου, προχωρούν ενάντια στο ρεύμα, το οποίο έχουν συν-διαμορφώσει στην Ελλάδα τόσο οι Εχθροί όσο και οι «Φίλοι» του «Κεφαλαίου» και, μιλώντας σε γενικότερους όρους, του Διαλεκτικού-Ιστορικού Υλισμού.

         Γιατί; Γιατί, μελέτη της συμβολής του Marx «σήμερα», σημαίνει καταρχήν ανασύνθεση αυτής της συμβολής μέσα από το έργο όλων των οικονομολόγων, οι οποίοι προηγήθηκαν του Marx, και όλων εκείνων, οι οποίοι ακολούθησαν. Όμως, εάν ανατρέξουμε στην ελληνική βιβλιογραφία (ακαδημαϊκή και μη-ακαδημαϊκή), θα διαπιστώσουμε ότι ακόμα και τα ονόματα των περισσοτέρων από αυτούς τους οικονομολόγους αγνοούνται. Έτσι, ό,τι ευδοκίμησε και ευδοκιμεί στην πατρίδα μας είναι μία παραφθορά της μαρξικής συμβολής, ειδικά, και του Διαλεκτικού-Ιστορικού Υλισμού, γενικότερα, η οποία βαθμιαία άρχισε, έτσι, να αποβάλλεται, με εξαιρετική ευκολία, από τα πανεπιστημιακά (και άλλα) ιδρύματα, ως παρωχημένη ή και άχρηστη.

         Ειδικότερα, στην Ελλάδα οι εκθέσεις του μαρξικού έργου παρουσιάζονται με τις ακόλουθες τρεις, κατά βάση, μορφές:

1. Της «εξ ανάγκης» ή «χάριν πληρότητας» αναφοράς σε εγχειρίδια Οικονομικής Σκέψης ή Πολιτικής Οικονομίας, κάπου (!) μετά τον Ricardo και κάπου πριν τους Νεοκλασικούς και Αυστριακούς Οικονομολόγους (L. Walras (1834-1910), W. S. Jevons (1835-1882), Carl Menger (1840-1921), A. Marshall (1842-1924)).

2. Της εν περιλήψει κριτικής προσέγγισης, η οποία αναπτύχθηκε βάσει των γραπτών του Ladislaus J. Bortkiewicz (1868-1931), τα οποία δημοσιεύτηκαν το 1906-1907, δηλαδή πριν από έναν αιώνα, και παραπάνω (!).

3. Της «εξ αποκαλύψεως» ή «μεσσιανικής» εκδοχής. Ήτοι, ό,τι έγραψε ο Marx ισχύει και θα ισχύει εις τον αιώνα τον άπαντα (Ισχυρή Διατύπωση) ή, έστω, έκανε μερικά λάθη, αλλά είναι ποσοτικού χαρακτήρα και, τελικά, ασήμαντα (Ασθενής Διατύπωση). Τουτέστιν, δεν χρειάζεται να ανησυχούμε (!).

         Για όλους, λοιπόν, αυτούς τους ειδικούς του «μαρξισμού» και του «αντι-μαρξισμού», στην Ελλάδα, οι Piero Sraffa, Joan Robinson, Michał Kalecki, Nicholas Kaldor, Oscar Lange, Josef Steindl, Richard M. Goodwin, Michio Morishima, Nobuo Okishio, Pierangelo Garegnani, Luigi L. Pasinetti, Ian Steedman, John E. Roemer, Amit Bhaduri, Stephen Marglin δεν υπάρχουν στον επιστημονικό ορίζοντα. Ως εκ τούτου, οι  προαναφερθείσες μορφές έκθεσης συγκλίνουν σε ένα κομβικό σημείο: Απαγορεύουν την κατανόηση της ένταξης του μαρξικού έργου στην Οικονομική Επιστήμη και της πρωτοπόρας και ειδικής συμβολής του σε αυτήν. Δηλαδή:

1. Ποια είναι τα συγκεκριμένα ζητήματα, τα οποία αυτή επιχείρησε να επιλύσει;

2. Γιατί καταπιάστηκε με αυτά τα ζητήματα και όχι με άλλα;

3. Σε ποιο βαθμό επετεύχθη η επίλυση, και γιατί;

4. Ποιες οι θετικές και αντιθετικές σχέσεις της με τις άλλες, βασικές Σχολές τις Πολιτικής Οικονομίας (Κλασική, Αυστριακή, Νεοκλασική, Κεϋνσιανιστική, Σραφφαϊανή);

         Ώστε, στο συγκεκριμένο χώρο, ο οποίος ήταν διαθέσιμος, το προαναφερθέν Αφιέρωμά μας στο περιοδικό «Ξενοφών» απάντησε στα ως άνω ερωτήματα ή και υπέδειξε το πού βρίσκεται η απάντηση.

         Σε κάθε περίπτωση, ο καλύτερος τρόπος για να ελέγξει κανείς μία θεωρία είναι να τη χρησιμοποιήσει στη λύση συγκεκριμένων, θεωρητικών ή εμπειρικών, προβλημάτων. Και στον ελλαδικό χώρο, υπάρχουν ελάχιστα τέτοια παραδείγματα. Σε αυτά οπωσδήποτε ανήκουν τα ακόλουθα τρία, τα οποία είναι πρωτοπόρα για την εποχή τους, ακόμα και σε διεθνικούς όρους:

1. Το έργο του Δημήτρη Μπάτση (1916-1952), «Η Βαρειά Βιομηχανία στην Ελλάδα», Αθήνα, Εκδόσεις Νέα Βιβλία, 1947.

2. Ορισμένα άρθρα και μελέτες, τα οποία δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «Ανταίος» (1945-1951) – κυρίως από τους Νίκο Κιτσίκη (1887-1978), Δ. Μπάτση, Σεραφείμ Μάξιμο (1899-1962).

3. Ο συλλογικός τόμος, σε επιμέλεια του Νίκου Κιτσίκη: «Η Θύελλα της Κοινής Αγοράς», Βουκουρέστι, Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις, 1962, στον οποίο αναλύονται η – τότε – «Ευρωπαϊκή Κοινή Αγορά» και οι επιπτώσεις που αυτή θα έχει στην ελληνική οικονομία και κοινωνία.

         Τίποτε το ουσιώδες, από ό,τι υποστηρίχθηκε σε εκείνα τα έργα, δεν διαψεύστηκε από τα γεγονότα που ακολούθησαν. Με την έκδοση του συλλογικού τόμου: «Μελέτες στο Έργο του Δημήτρη Μπάτση «Η Βαρειά Βιομηχανία στην Ελλάδα»» (Εκδόσεις Τζιόλα, Αθήνα, 2018), καθώς και με άλλες δημοσιεύσεις και ανακοινώσεις του, το Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών Δημήτρης Μπάτσης έχει συμβάλει όχι μόνο στην ανάδειξη αλλά και στη δημιουργική εφαρμογή και ανάπτυξη αυτής της σχετικά αυτόφωτης και ελληνοκεντρικής, πλην σιωπηλώς παραγκωνισμένης, παράδοσης. Θα υπάρξει άμεσα συνέχεια, με τον υπό έκδοση τόμο: «Η Ελλάδα στο Λάκκο των Λεόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης» (Εκδόσεις Matura, Αθήνα, 2019), ο οποίος περιέχει μοναδικά κείμενα των Ηλία Ηλιού, Γιάννη Ιμβριώτη, Νίκου Κιτσίκη, από τον προαναφερθέντα τόμο «Η Θύελλα της Κοινής Αγοράς», Νίκου Ζαχαριάδη, Δημήτρη Μπάτση, και Δημοσθένη Σ. Στεφανίδη.

 

Θεόδωρος Μαριόλης

Πάντειο Πανεπιστήμιο & ΙΚΕ Δημήτρης Μπάτσης

5 Μαρτίου 2019

 

Κατεβάστε το πλήρες κείμενο της δημοσίευσης εδώ.