Για τα 200 Χρόνια από τη Γέννηση του Karl Marx, Μέρος ΙΙΙ: Ιερογλυφικά της Υπεραξίας, Μαθηματικά και Αριστερολογία

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΜΑΡΙΟΛΗΣ

Σειρά Δημοσιεύσεων Οικονομικού Τμήματος, Αρ. 75

Σπάνια χειρόγραφα του Karl Marx, από τις σημιεώσεις του κατά την ετοιμασία του «Κεφαλαίου». Εκτέθηκαν στη Nanjing, της επαρχίας Jiangsu της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, δύο ημέρες πριν από τη 200ή επέτειο από τη γέννησή του (05.05.1818).

1. Υπεραξία

Κατά τον Friedrich Engels, o Marx δεν ανακάλυψε μόνο το «νόμο εξέλιξης της ανθρώπινης ιστορίας», δηλαδή ό,τι αποκαλείται: «νόμος της αναγκαίας αντιστοιχίας των παραγωγικών σχέσεων προς το χαρακτήρα-βαθμίδα ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων». Ανακάλυψε και:

“[Τ]ον ειδικό νόμο κίνησης του σημερινού κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής και της αστικής κοινωνίας που προέρχεται απ’ αυτόν. Με την ανακάλυψη της υπεραξίας, φωτίστηκαν με μιας όλα, ενώ όλες οι προηγούμενες έρευνες, τόσο των αστών οικονομολόγων όσο και των σοσιαλιστών κριτικών, είχαν πλανηθεί στο σκοτάδι. Δύο τέτοιες ανακαλύψεις θάταν αρκετές για μία ζωή, και θάταν ευτυχής εκείνος που θα αξιωνόταν να κάνει έστω και μία τέτοια ανακάλυψη. Ο Marx, όμως, έκανε πρωτότυπες ανακαλύψεις σε κάθε τομέα που ερεύνησε – ακόμα και στα Μαθηματικά – και τέτοιοι τομείς υπήρξαν πάρα πολλοί και δεν υπάρχει ούτε ένας μέσα σ’ αυτούς που να τον ερεύνησε μόνο επιφανειακά. Τέτοιος ήταν ο άνθρωπος της επιστήμης. Αυτό, όμως, δεν ήταν το βασικό στο έργο του. Η επιστήμη ήταν για τον Marx μία ιστορικά κινητήρια, επαναστατική δύναμη. Όσο μεγάλη χαρά κι αν αισθανόταν για κάθε νέα ανακάλυψη σε οποιαδήποτε θεωρητική επιστήμη, που δεν μπορούσε ίσως να προβλεφθεί ακόμα καθόλου η πρακτική της εφαρμογή – αισθανόταν μία εντελώς αλλιώτικη χαρά όταν επρόκειτο για μία ανακάλυψη, η οποία επιδρούσε αμέσως επαναστατικά στη βιομηχανία και γενικά στην ιστορική εξέλιξη. Έτσι, παρακολούθησε επισταμένα την πορεία των ανακαλύψεων στον τομέα του Ηλεκτρισμού και τελευταία τις ανακαλύψεις του Μαρκ [Μαρσέλ] Ντεπρέ.[1] Γιατί ο Μαρξ ήταν προπάντων επαναστάτης. Ο πραγματικός σκοπός της ζωής του ήταν να βοηθήσει με έναν οποιοδήποτε τρόπο στην ανατροπή της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας και των κρατικών θεσμών που έχει δημιουργήσει, να πάρει μέρος στην απελευθέρωση του σύγχρονου προλεταριάτου, που αυτός του έδωσε για πρώτη φορά τη συνείδηση της θέσης του και των αναγκών του, τη συνείδηση των όρων της χειραφέτησής του. Ο αγώνας ήταν το στοιχείο του. Και αγωνίστηκε με πάθος, με επιμονή, με επιτυχία, όσο λίγοι. Η πρώτη «Εφημερίδα του Ρήνου» (1842), το παρισινό «Εμπρός» (1844), «Η Γερμανική Εφημερίδα των Βρυξελλών» (1847), «Η Νέα Εφημερίδα του Ρήνου» (1848-49), «Το Βήμα της Νέας Υόρκης» (1852-61) – και χώρια ένα πλήθος από μαχητικά βιβλιαράκια, δουλιά σε συλλόγους στο Παρίσι, στις Βρυξέλλες και στο Λονδίνο,[2] έως ότου ήρθε τελικά, ως στεφάνωμα του συνόλου, η μεγάλη «Διεθνής Ένωση των Εργατών» [1864-1876][3] – αληθινά ένα ακόμα δημιούργημα, για το οποίο μπορούσε να περηφανεύεται ο δημιουργός του, ακόμα και εάν δεν είχε κάνει τίποτε άλλο. Να γιατί είχαν μισήσει και συκοφαντήσει τον Μαρξ περισσότερο από κάθε άλλον άνθρωπο της εποχής του. Τον απέλαυναν κυβερνήσεις απολυταρχικές και δημοκρατικές. Αστοί, συντηρητικοί και δημοκράτες των άκρων συναγωνίζονταν αναμεταξύ τους ποιος θα τον δυσφημήσει περισσότερο. Όλα αυτά τα παραμέριζε σαν να ήταν ιστός αράχνης, δεν τους έδινε σημασία και δεν απαντούσε παρά μόνο σε μεγάλη ανάγκη. Και πέθανε τιμημένος, αγαπημένος, τον κλάψανε εκατομμύρια επαναστάτες συνεργάτες του, που κατοικούν σ’ όλη την Ευρώπη και την Αμερική, από τα ορυχεία της Σιβηρίας έως την Καλιφόρνια. Και τολμώ να πω: μπορεί να είχε πολλούς αντιπάλους, όμως δύσκολο είναι να πούμε πως είχε έστω και έναν προσωπικό εχθρό. Το όνομά του και το έργο του θα ζήσουν στους αιώνες!” (Ένγκελς, 1883)

Η «ανακάλυψη της υπεραξίας» αναπτύσσεται στο «Βασικές Αρχές Κριτικής της Πολιτικής Οικονομίας» (1857-1858) (Μαρξ, [1857-1858] 1989-1992) και – ιδίως – στους τρεις τόμους του «Κεφαλαίου» (Μαρξ, [1867] 1978, [1885] 1978, [1894] 1978). Αριστοτεχνική εκλαϊκευτική έκθεσή της δίνεται στο Μαρξ ([1865] 1981). Τέλος, η κριτική βιβλιογραφική ιστορία αυτής της ανακάλυψης εκτίθεται στο «Θεωρίες για την Υπεραξία (Τέταρτος Τόμος του «Κεφαλαίου»)» (Μαρξ [1862-1863] 1985), το οποίο «ανοίγει» με την ακόλουθη παρατήρηση:

“Όλοι οι οικονομολόγοι μοιράζονται το λάθος να εξετάζουν την υπεραξία όχι ως τέτοια, στην καθαρή της μορφή, αλλά στις ιδιαίτερες [ή επιμέρους] μορφές του [επιχειρηματικού] κέρδους και της (γαιο-) προσόδου.”

Κατά τον αναρχο-κομουνιστή, και μέλος της «Διεθνούς Ένωσης των Εργατών», Κάρλο Καφιέρο ([1879] 1980), ο οποίος συνέγραψε μία σύνοψη του 1ου τόμου του «Κεφαλαίου»:[4]

“Αυτό το βιβλίο [δηλαδή, το «Κεφάλαιο»] αντιπροσωπεύει τη νέα αλήθεια που καταστρέφει, συντρίβει και σκορπάει στους ανέμους ολόκληρο το αιωνόβιο οικοδόμημα των λαθών και των ψεμάτων. Είναι ένας πόλεμος. Είναι ένας ένδοξος πόλεμος τόσο γιατί ο εχθρός είναι ισχυρός όσο και γιατί είναι ακόμα πιο μεγάλη η δύναμη του λοχαγού [διάβαζε: capitano (καπετάνιου-αρχηγού)] που τον αναλαμβάνει με τόσο μεγάλες ποσότητες σύγχρονων όπλων, εργαλείων και κάθε λογής μηχανών, που η ιδιοφυΐα του έχει μάθει να αντλεί απ’ όλες τις σύγχρονες επιστήμες. (σελ. 13) […] Η εργατική δύναμη [εργασιακή δύναμη], παράγοντας μια αξία μεγαλύτερη απ’ ότι αξίζει η ίδια, δηλαδή μια υπεραξία, γέννησε το κεφάλαιο. Κι ύστερα, μεγαλώνοντας αυτή την υπεραξία, με την παράταση της εργάσιμης μέρας, πρόσφερε στο κεφάλαιο αρκετή τροφή για την πρώιμη ηλικία του.” (σελ. 30)

Τέλος, κατά τον Vladimir Ilyich Lenin:

“Ένα μέρος της εργάσιμης μέρας ο εργάτης το διαθέτει για να καλύψει τα έξοδα της συντήρησης του και της συντήρησης της οικογένειας του (μισθός εργασίας) και το άλλο μέρος της μέρας ο εργάτης δουλεύει δωρεάν, δημιουργώντας για τον καπιταλιστή την υπεραξία, την πηγή του κέρδους, την πηγή του πλούτου της τάξης των καπιταλιστών. Η διδασκαλία της υπεραξίας είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της οικονομικής θεωρίας του Μαρξ.” (Λένιν, 1913, σελ. 46)

Κατεβάστε ολόκληρο το κείμενο της δημοσίευσης εδώ.

[1] O Deprez (1843-1918) ήταν Γάλλος μηχανικός, πρωτοπόρος σε συστήματα μεταφοράς και αναδιανομής ηλεκτρικής ενέργειας σε μεγάλες αποστάσεις.

[2] Σχετικά, βλέπε Ένγκελς (1878, 1884, 1885).

[3] Σχετικά, βλέπε Μαρξ (1864, 1871). Για την ιστορία της «Διεθνούς Ένωσης των Εργατών», γνωστή και ως «1η Διεθνής», βλέπε Φόστερ (1975, Μέρος Ι).

[4] Ο – γνωστός Ιστορικός του Αναρχισμού – Νετλάου (1920), στη βιογραφία που έχει γράψει για τον Errico Malatesta (στενό σύντροφο του Καφιέρο), σημειώνει: «Ενώ ήταν στη φυλακή, ο Καφιέρο έγραψε τη «Σύνοψη του «Κεφαλαίου» του Μαρξ». Ο Μαλατέστα μού εξήγησε ότι όλοι [οι ομοϊδεάτες τους], και ο Μπακούνιν, δέχονταν θεωρητικά πλήρως την κριτική που ασκούσε ο Μαρξ στο καπιταλιστικό σύστημα.» (σελ. 23).

Comments are closed.