ΕΙΡΗΝΗ ΛΕΡΙΟΥ

Σειρά Δημοσιεύσεων Οικονομικού Τμήματος, Αρ. 59

Κυριότερος στόχος, τόσο της οικονομικής πολιτικής όσο και της οικονομικής επιστήμης ευρύτερα, είναι η προώθηση της ευημερίας. Τον τελευταίο περίπου αιώνα το εργαλείο μέτρησης της ευημερίας είναι το χρήμα, διότι στα πλαίσια της λογικής της επιστήμης της μηχανικής, η οποία έχει επηρεάσει αρκετά την επιστήμη της οικονομίας, αυτό αποτελεί ένα ισχυρό και τεκμηριωμένο όργανο μέτρησης. Ωστόσο η ευημερία συνίσταται και από παράγοντες που δεν αποτιμώνται σε χρήμα, με αποτέλεσμα να μην έχουμε μια σφαιρική και ορθή εικόνα των μεταβολών της ευημερίας όταν τη προσεγγίζουμε μόνο μέσω εκείνων των παραγόντων που δύναται να αποτιμηθούν σε οικονομικούς όρους.

Επομένως πρέπει να αναζητήσουμε ένα νέο εργαλείο μέτρησης της ευημερίας. Πηγαίνοντας αρκετά πίσω συναντάμε το έργο «Φίληβος» του Πλάτωνα κι ανακαλύπτουμε ένα νέο εργαλείο μέτρησης , αυτό της ηδονής, όπως επίσης και κάποιες μονάδες μέτρησης του. Το εργαλείο αυτό το συναντάμε όμως κι αρκετά αργότερα από τον Πλάτωνα και πιο συγκεκριμένα στους Bentham, Mill και Edgeworth. Τελικά αυτό το εργαλείο μέτρησης της ευημερίας καταλήγει να μην είναι τόσο νέο, αλλά να είναι το προηγούμενο εργαλείο που ίσχυε πριν καθιερωθεί αυτό του χρήματος και πριν επηρεαστεί η επιστήμη της οικονομίας από αυτή της μηχανικής.

Η ηδονή μας οδηγεί σε νέα μονοπάτια και πιο συγκεκριμένα σε αυτά της ηθικής για να ανακαλύψουμε τελικά τον κυρίαρχο ρόλο που διαδραματίζει η ηθική στη διαμόρφωση της ευημερίας, ένας ρόλος ο οποίος αποκρύφτηκε και αποσιωπήθηκε σε μια προσπάθεια να μοιάσει η οικονομική επιστήμη, η οποία είναι πρωτίστως κοινωνική επιστήμη, στην επιστήμη της φυσικής, ως μια πλήρως θετική επιστήμη. Και έφτασε πια το πλήρωμα του χρόνου, μέσω της επιστημονικής ανάγκης που γεννά η τρέχουσα συγκυρία, να σηκώσει το σεντόνι και να ξεσκονίσει αυτή τη τόση παλιά αλλά ιδιαίτερα επίκαιρη σχέση και σύνδεση της ευημερίας με την ηθική, στρέφοντας όλους τους προβολείς επάνω της.

Η σύνδεση της ηθικής με την ευημερία είναι ποικιλόμορφη και εξαιτίας τούτου θα πρέπει να αναδεικνύονται όλες οι πτυχές της. Στη προσπάθεια αυτή μπορούν να μας βοηθήσουν τοποθετήσεις, αναλύσεις και διατυπώσεις του Αριστοτέλη, του Ζολώτα, του Keynes, του Scitovsky και του Little. Ιδιαίτερα όμως η προσέγγιση του Αριστοτέλη για την ευημερία μας οδηγεί στη σημαντικότερη πτυχή αυτής της σχέσης της ηθικής με την ευημερία. Η σύνδεση όμως της ηθικής με την ευημερία, δε μπορεί να συμβαδίζει με την αντιμετώπιση της οικονομικής επιστήμης ως μιας αυστηρώς θετικής επιστήμης.

Τελικά μια τέτοια προσέγγιση μας οδηγεί σε μια αγωνιώδη αναζήτηση για το αν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται η οικονομική επιστήμη ως αυστηρά θετικιστική, αν η προσπάθεια για μεγαλύτερη αντικειμενικότητα στις επιστήμες γενικά ωφελεί και αν αυτή η αντικειμενικότητα όταν θεωρούμε ότι ισχύει ακόμα και στις φυσικές επιστήμες είναι πράγματι αληθινή ή μήπως είναι ψευδής και πλασματική. Κι επομένως βάση όλων αυτών μια θεωρία προσέγγισης της ευημερίας οφείλει να είναι πιο κοντά στα ορθόδοξα οικονομικά, ή ίσως στα λεγόμενα «ετερόδοξα» ως ένα μη τυποποιημένο και μη υφιστάμενο ρεύμα αυτής τη κατηγορίας; Ο αναγνώστης αυτής της εναλλακτικής προσέγγισης της ευημερίας πρέπει να έχει παράλληλα τη δυνατότητα να παρακολουθεί αυτούς τους προβληματισμούς που σκιαγραφούνται απαλά, εισβάλλοντας πιο βαθιά σε ζητήματα που άπτονται των κεντρικών θεμελίων της οικονομικής επιστήμης.

Συνεπώς, μία τέτοια συζήτηση, παράθεση, ανάλυση και τεκμηρίωση αυτών των σκέψεων μπορεί να συγκροτήσει τη διαμόρφωση μιας εναλλακτικής προσέγγισης της ευημερίας, η οποία επιτρέποντας τη ταυτόχρονη ενεργοποίηση όλων εκείνων των παραγόντων που προσδιορίζουν, διαμορφώνουν και προωθούν την ευημερία, θα αποτελέσει τη βάση διεξόδου από την παρούσα κρίση. Προς αυτή τη κατεύθυνση δύναται να συμβάλλει ένα εργαλείο υποβοήθησης λήψης αποφάσεων, μέσω του οποίου θα προσδιορίζεται το πώς οι διάφοροι παράγοντες επιδρούν στην ευημερία σε κάποια συγκεκριμένα χρονικά πλαίσια, προκειμένου να συναχθούν συμπεράσματα για το πώς θα πρέπει να διαμορφώσουμε τους παράγοντες αυτούς, με απώτερο στόχο τη μεγιστοποίηση της ευημερίας στο μέλλον.

Κατεβάστε το κείμενο της δημοσίευσης εδώ.