Η Παρουσίαση των Γεωργικών και Γεωπονικών Θεμάτων στο Περιοδικό Ανταίος
της Ισμήνης Κριάρη
Εισήγηση στο 3ο Συνέδριο Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας με θέμα τον Ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο, του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του Παντείου Πανεπιστημίου, 7-12 Δεκεμβρίου 2016.
1. Εισαγωγή
Το περιοδικό Ανταίος κυκλοφόρησε για πρώτη φορά τον Μάϊο του 1945 ως δεκαπενθήμερο περιοδικό για την μελέτη των προβλημάτων της ανοικοδόμησης, με διευθυντή τον καθηγητή φιλοσοφίας Χ. Θεοδωρίδη και αρχισυντάκτη τον Δημήτρη Μπάτση. Η κυκλοφορία του διήρκεσε έως το 1951.
Το περιοδικό πήρε το όνομά του από τον μυθικό ήρωα Ανταίο, ο οποίος δημιουργήθηκε στα χρόνια του αποικισμού της Κυρήνης. Σύμφωνα με αυτόν ο Ανταίος είναι ένας πελώριος γίγαντας, γιός της Γης που παλεύει με τον Ηρακλή. Αργότερα προστέθηκε, πιθανότατα στους Ελληνιστικούς χρόνους, το κυριότερο γνώρισμα του Ανταίου να παίρνει δυνάμεις αγγίζοντας την μάνα του την γη. Ο Ηρακλής παρατηρούσε ότι κάθε φορά που τον έριχνε κάτω, εκείνος σηκωνόταν δυνατότερος. Έτσι υψώθηκε σε σύμβολο που παίρνει δύναμη από τη γη και το λαό και υμνήθηκε από πολλούς ποιητές.
Ο ποιητής Φοίβος Δέλφης συνόψισε τους λόγους της ονομασίας του περιοδικού στο ποίημα «Ανταίος» ( τευχ. 3, σελ. 92):
«…Είμαι η πατρίδα που ζητά/ την αντρειά να ζήση/. Είμαι η πατρίδα που διψά/ τον κόσμο να κινήσει. /Είμαι η Ελλάδα που ζητά/ απ΄ την στενή της πλάση/ να βγη το φως που λαχταρά/ νέο ρυθμό να πλάση,/ με το σφυρί και το γκασμά/ νέο ναό να υψώση/ με τα΄ άγια χέρια σου δουλειά/ το σπίτι να στεριώσει. / Παίρνω τη δύναμη π΄ τη γης/και τρέφομαι κι αφξαίνω/, ο λυτρωτής κι ο νικητής/ καρπίζω και πληθαίνω…».
Τους κυρίους λόγους της δημιουργίας του περιοδικού συνοψίζουν σε άρθρα τους στον πρώτο τόμο του περιοδικού ο Χ. Θεοδωρίδης, καθηγητής φιλοσοφίας και ο πρώην Πρύτανις του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου Νίκος Κιτσίκης, ο οποίος είχε εμπνεύσει πολλούς νέους επιστήμονες. Σχετικά ο Θεοδωρίδης επισημαίνει ότι: «…Ο τόπος αυτός καθυστέρησε αποκαρδιωτικά. Για λόγους και υπαιτιότητες που τις καταλαβαίνουμε καλύτερα σήμερα, είχε το ατύχημα να συρθεί ως βαθιά στον 20οαιώνα και ως τις μεγάλες συγκρούσεις των ευρωπαϊκών λαών με τη σφραγίδα φτωχής αγροτικής βαλκανικής και μισοασιατικής χώρας» (τευχ. 1, σελ. 1).
Ο Ν. Κιτσίκης υπογράμμισε: «… Το πρόβλημα της ανοικοδόμησης που θα κληθεί να λύση ο λαός μας απαιτεί τον συντονισμό όλων των εθνικών δυνάμεων σε μια οργανωμένη προσπάθεια για το ανέβασμα του έθνους από τη χαμηλότατη στάθμη που τόφερε η διχτατορία και ο καταχτητής, στο ανώτατο επίπεδο οικονομικής ακμής, ηθικού, πνευματικού και τεχνικού πολιτισμού, πάντα όμως λαϊκού πολιτισμού (Η τεχνική παιδεία στο πλαίσιο της ανοικοδόμησης, τευχ. 1, σελ. 2 επ.). Ως πρωταρχικό έργο στην περίοδο αυτή θεωρεί την άνοδο του μορφωτικού επιπέδου του λαού και ιδιαιτέρως των τεχνικών επαγγελμάτων: «…Η τεχνική ανοικοδόμηση που αποτελεί σήμερα τομέα εξαιρετικής σημασίας, προϋποθέτει καλλιέργεια της επιστημονικής έρευνας, ύψωση της τεχνικής μόρφωσης των τεχνιτών και ειδικευμένων εργατών, ώστε να κατέχουν τις γενικές γνώσεις της σύγχρονης τεχνικής και να μπορούν να εργάζονται με τις πιο τελειοποιημένες μηχανές…». Ως συνειδητοποιημένος μαρξιστής ο Κιτσίκης παραπέμπει σε ένα απόφθεγμα του Στάλιν, εκείνης της περιόδου: «…Η τεχνική αποτελεί το χαρακτηριστικότερο και σοβαρότερο παραστάτη της ανοικοδόμησης…» (σελ. 7).
Ως κυριότερους τομείς, στους οποίους θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα αναφέρει τα συγκοινωνιακά, λιμενικά και πολεοδομικά έργα, τα υδραυλικά εγγειοβελτιωτικά έργα, τα υδροδυναμικά έργα, την εκβιομηχάνιση της χώρας, την αναδιοργάνωση των Μέσων Τεχνικών Σχολών αλλά και του Πολυτεχνείου.
Στον Ανταίο έγραφαν κυρίως επιστήμονες που είχαν συστήσει την επιστημονική Εταιρία Επιστήμη – Ανοικοδόμηση, λίγο μετά την έκδοση του Ανταίου, τον Νοέμβριο του 1945, που κατάγεται και αυτή από τα χρόνια της Κατοχής και της Αντίστασης. Πρόκειται για ένα κύκλο ανθρώπων γύρω από τον Πέτρο Κόκκαλη, τον Ηλία Ηλιού και τον Νίκο Κιτσίκη, με κύριους στόχους, όπως τους διατύπωναν στην Διακήρυξη της ΕΠ-ΑΝ: «…Θέλουμε να ενώσουμε όλους τους επιστήμονες μαζί σε μια ύψιστη προσπάθεια για το Έθνος. Να θέσουμε στη διάθεσή τους τα εφόδια, τις γνώσεις και την πείρα μας, ώστε να χρησιμεύσουνε για την υλική και πνευματική ευημερία του λαού που είναι και δική μας ευημερία».
Στην ύλη του περιοδικού σημαντική θέση έχουν τα θέματα της πρωτογενούς παραγωγής, με ιδιαίτερη βαρύτητα στα θέματα της έντασης της παραγωγής και της ανάπτυξης της αγροτικής βιομηχανίας, τα θέματα αλιείας και ιχθυοτροφίας, τα θέματα της σταφίδας και του καπνού και το Κωπαϊδικό ζήτημα.
Κατεβάστε ολόκληρη την εισήγηση εδώ.