Σειρά Δημοσιεύσεων Οικονομικού Τμήματος, Αρ. 73

1. Το Πρόβλημα της Κατανόησης

Όπως όλα τα έργα, τα οποία διανοίγουν εποχές επιστημονικών επαναστάσεων, έτσι και το βιβλίο του Piero Sraffa, Παραγωγή Εμπορευμάτων μέσω Εμπορευμάτων. Πρελούδιο σε μία Κριτική της Οικονομικής Θεωρίας (1960), έχει δύο γνωρίσματα:

(i). Είναι εξαιρετικά δυσκολονόητο ως ολότητα και, ταυτοχρόνως, φαινομενικά αφελές σε κάποια, επιμέρους, σημεία του.

(ii). Εκπέμπει ένα κεντρικό μήνυμα, το οποίο είναι σαφές και, ταυτοχρόνως, δισδιάστατο, δηλαδή αρνητικό και θετικό. Εν προκειμένω, το μήνυμα είναι:

(α). Αρνητικό: Τα θεμέλια της επιστήμης της Πολιτικής Οικονομίας είναι σαθρά.

(β). Θετικό: Η επαναθεμελίωση προαπαιτεί, ούτε λιγότερο ούτε περισσότερο, τη θεώρηση του κεφαλαιοκρατικού συστήματος παραγωγής και κατανομής του κοινωνικού «πλεονάσματος (surplus)» ως σύστημα κυκλικήςροής μεταξύ παραγωγής και κατανάλωσης εμπορευμάτων, το οποίο χαρακτηρίζεται από:

(β1) αναπαραγόμενα και ετερογενή μέσα παραγωγής, και

(β2) θετικά κέρδη. 

Κατά την κατανόηση του εν λόγω βιβλίου, μεγάλες δυσκολίες συνάντησαν οι ειδικοί και ακόμα μεγαλύτερες οι μη-ειδικοί. Καταρχάς ανυπέρβλητες αλλά και πλήρως αναμενόμενες είναι, λοιπόν, οι δυσκολίες, τις οποίες συναντούν οι φοιτήτριες/τές. Πόσο μάλλον όταν είναι «εκ γενετής» εθισμένοι, όπως και όντως είναι, σε καρικατούρες της Κλασικής, Μαρξιστικής, Νεοκλασικής, Αυστριακής και Κεϋνσιανιστικής Πολιτικής Οικονομίας.

Το βιβλίο του Sraffaδύναται να αναλυθεί και, έτσι, να κατανοηθεί βάσει δύο, συμπληρωματικών μεταξύ τους, μεθόδων. Αυτές είναι:

(i). Η Γενετική Μέθοδος.

(ii). Η Δομιστική Μέθοδος.

Και μόνο εν συνεχεία, δηλαδή μόνο μετά την ανάλυσή του βάσει της συνδυαστικής μεθόδου του «Γενετικού Δομισμού»,[1] είναι δυνατόν να βρεθεί έρεισμα για τη θεώρηση του βιβλίου από την οπτική γωνία της Ιστορίας της Πολιτικής Οικονομίας. Όχι αντιστρόφως, γιατί, σε μία τέτοια περίπτωση, η ανάλυση θα καταλήξει σε ένα κυκεώνα χρονολογιών, ονομάτων και ρήσεων επιφανών επιστημόνων και στοχαστών. Όπως και έχει – αναπόφευκτα – καταλήξει, πολλές φορές.

Το άρθρο μου με τίτλο: «Τα Θεμελιώδη Θεωρήματα του Piero Sraffa και η Παραδοσιακή Πολιτική Οικονομία» (Μαριόλης, 2019), το οποίο – επίσης – συντάχθηκε ως κείμενο προετοιμασίας για το 1ο Συνέδριο του Study Group on Sraffian Economics, υπονοούσε – πολύ περισσότερο – τη Δομιστική Μέθοδο ανάλυσης. Στο παρόν κείμενο:

(i).Υποδεικνύεται η εφαρμογή της Γενετικής Μεθόδου ανάλυσης.

(ii).Εκτίθεται ένας σύντομος υπομνηματισμός στις περίφημες κριτικές υποδείξεις του Sraffaστον Ludwig Wittgenstein και, εν συνεχεία, αναζητείται το ισοδύναμό τους εντός του βιβλίου του Sraffa. Ως γνωστόν, αυτές οι υποδείξεις, για τις οποίες έχουν τόσα πολλά γραφεί αλλά και τόσα λίγα κατοχυρωθεί, καθόρισαν το ύστερο (μετά το 1929) έργο του Wittgenstein.[2] Ο Wittgenstein είχε πει ότι, μετά την κριτική του Sraffa, ένοιωσε

Σαν ένα δέντρο, από το οποίο κόπηκαν όλα τα κλαδιά

Στόχος του παρόντος κειμένου είναι, λοιπόν, η συμβολή στην κατανόηση του Παραγωγή Εμπορευμάτων μέσω Εμπορευμάτων (ΠΕΜΕ). Για να ερωτευτείς το έργο του Sraffaθα πρέπει, πρώτα, να το καταλάβεις. Έτσι, θα ερωτευτείς όχι μόνο ειδικά την Πολιτική Οικονομία αλλά και γενικά την Κριτική Επιστήμη και Φιλοσοφία. Την πρακτική της κριτικής θεωρίας και τη θεωρία της κριτικής πρακτικής.

[1]Βεβαίως, ο όρος «Γενετικός Δομισμός (Structuralisme Génétique)» δεν θα πρέπει να εννοηθεί, εδώ, με το ίδιο ακριβώς περιεχόμενο που έχει στη Θεωρία της Λογοτεχνίας, δηλαδή, στο πρωτοπόρο έργο του Lucien Goldmann (1964).

[2]Βλέπε, καταρχάς, τα υλικά που περιέχονται στις πρώτες ελληνικές εκδόσεις των δύο πιο αντιπροσωπευτικών γραπτών του Wittgenstein ([1921] 1971, και [1953] 1974).